Portada » Cultura y sociedad » Fuentes históricas » Fuero de Castrojeriz

Fuero de Castrojeriz

por Javier Iglesia Aparicio
0 comentario 1,3K visitas 15 min. de lectura
A+A-
Reset
Monumento al milenario del Fuero de Castrojeriz en la Plaza de los Fueros

El Fuero de Castrojeriz fue otorgado por el conde de Castilla García Fernández el 8 de marzo del 974. Aquí presentamos su edición en latín y su traducción al castellano, así como la confirmación posterior del conde Sancho García

Texto en latín

Sub sanctam individuam Trinitatem, Id est Patrem et Filium et Spiritum Sanctum, vnum Dominum omnipotentem, creatorem omnium creaturarum, a quo omnia, in quo omnia, per quem omnia, ipsi gloria et imperium in secula seculorum amen. Ego Garsia Ferdinandi gratia Dei Comes et imperator Castelle, una cum uxore mea Abba Comitissa, propter remedium anime mee et animarum parentum meorum et omnium fidelium defunctorum scilicet facimus scripturam libertatis sive ingenuitatis ad vos meos fidelissimos varones de Castro Xeriz:

[1] Damus foros bonos ad illos caballeros, ut sint infanzones et firmetur super infanzones de foras Castro.

[2] Et populetur suas hereditates ad avenientes et escotos et habeant illos sicut infanzones.

[3] Et si sue gentes aleves fuerint, deshereditent illas.

[4] Et habebunt caballeros de Castro suas cases de foras cum illas de Castro.

[5] Et si occiderit caballerum de Castro pectet per illum D. solidos.

[6] Et facent XII omiferos.

[7] Et non habeant super nuzo neque maneria.

[8] Caballero de Castro, qui non tenuerit prestamo, non vadat in fonsado nisi dederint ei expensam et sarcano illo Merino. Et habeant segniorem qui benefecerit illos.

[9] Et si homicidium contingerit in Castro per illos caballeros C. solidos in terra sive de caballeros sive de pedones.

[10] Et illos clerigos habeant foros sicut illos caballeros.

[11] Et ad illos pedones damus forum ut firmiter super caballeros villanos de foras de Castro.

[12] Et non habeant super se nulla serna neque nulla facendera, nisi uno die in barbechar et alio in seminar et alio 1n podar et singulos carros de messe debere ad illam terram.

[13] Et varones de Castro non dent portazgo ni montazgo ni tramam.

[14] Et non habeant super se neque manneriam neque fonsadera neque nulla alia facendera.

[15] Et si illo Comite tenuerit arcato, faciant se tres pedones in uno et de uno illo asino et vadant illos duos.

[16] Et si homines de Castro matarent Judeo tantum pectet pro illo quo modo pro christiano et libores similiter hominem villarum. Facta carta notum diem octo die Idus martii, era MXII imperante Comes Garsia in Castella et Abba Comitissa, uxor eius; de nostras aures audivimus et de manu nostro roboravimus cum aliis testibus: Sanctio fillo nostro testis, Pelagius Episcopus testis, Urraca filia nostra testis, Didaco Puello testis, Anaia Sonat testis.

Et si aliquis homo venerit de filiis meis aut de nepotibus, qui dominator fuerit, non sit ausus frangere pactum meum, sed scriptura ipsa firmiter maneat, et si aliquis dirumpere voluerit et scripturam istam violaverit, sit separatus a Deo, et sit cum Datham in inferno inferiori cum Juda traditore, qui tradidit Xptum Redemptorem.

[17] Et decimus et confirmamus ego Comes Garsia et Abba Comitissa. ut inter non et Illos de Castro, si aliquis calumniam contigerit, sit inter non et inter illos directa pesquisa, et si aliquis homo falsum dixerit, et probatum ei fuerit, accipiatur illo concilio de Castro dentes suos qui falsum dixerit illa quinta, et ubi pesquisa non invenimus, delemitetur se pro foro suo.

 Confirmación del fuero por el conde Sancho García

Mortuo autem Comes Garsia imperavit Comes Santius filius eius pro eo et afirmavit foros istos et dedit adhuc alio foro:

[18] Ut si alios homines pignoret ganatum de Castro, adplegeret se neque ad octo dies caballeros et pedones, et vadant post ills pignora, et dirumpetur Palacios et villam de Comites et Principes, et sanceni sua pignora inde.

[19] Et sic fecerunt homines de Castro, et ille confirmavit suos foros, et dedit foros ut de genera et puteo, et terra per insalvegar, qui ibi mortuus fuerit, non pectent Illum neque illum quem parietet occiderint, neque filium qui patrem aut matrem interfecerit non pectent illum neque ulla causa defussa.

Obiit Comes Sancius, imperavit Garsias filius eius pro eo modico tempore, et oonfirmavit foros quos pater suus, et avus dederunt. Mortuo autem illo quem occiderunt fn Legione, venit rex Sanctius de Pamplona et accepit Castella cum pace propter domnam Mayorem, quam habebat uxorem, filiam Sancii Comitis, et authorizavit illos foros quos socer suus dederat. In tempore illo cecidit unam parietem super unum hominem, et querebant illos Merinos homicidio facere pectare a Nuño Diaz de Mercattello cuius fuerat pariete, et fuimus ad illo rege Sanctio, et non iudicavit illo pectare pro foro illo de Comite Sanctio. In diebus illis venit Didaco Perez et pignoravit nostro ganato et missit se in villa Silos, et fuimus post illo et dirrumpimus ills villa et suss palacios et occiderunt ibi quindecim homines, et fecimus ibi magnum dampnum et traximus nostra, pignora inde per for;a. Migravit a seculo Sanctius rex, et surrexerunt homines de Castro et occiderunt IIII saiones in palacio de Rex in Mercatello et LX judeos; et illos alios prendamus totas et traximus illos de suas casas et de suas hereditates et fecerunt populare ad Castrello, regnante rex Ferrandus filius eius pro eo. In illo tempore venerunt Nunno Fanez et Assur Fanez et levarunt nostra pignora ad villa Guimara; et fuimus post illa et disrumpimus suos palacios et traximus nostra pignora; et misserunt se illos in uno Orpeo, et traximus “los foram cum magno deshonore et fecimus expressa de quanto ibi invenimus. Et fuimus past uno pedrero et abscondit se in illo palatio de rex Ferrandus in Astudiello, et disrumpimus illos palatios et matamus inter illo pedrero. Et levaron nostra pignora, ad Quintanilla de Villegas et fuimus post illa et disrumpimus villa et palatios ubi pignora illa erant et adduximus nostro ganato et suo; et venit Ordon Ordonez, qui tenebat Palentia, et fecit querimoniam ad regem domino Ferrando, et autorizavit nostros foros. Et uno pedrero alia vice abscondit se in palatio de Gonzalo Alvarez, et fregimus illo palatio interfecimus illum ibi. Aegrotavit rex Ferrandus usque ad mortem et dedit Castellam ad filio suo Sancio rege et regnavit in ea modico tempore; ipse fuit occisus per concilium domna. Urraca, germana sua, in civitate que dicitur Zamora. Post hec venit fratrer suus rex in Castella et regnavit in ea et authoritavit istos foros supradictos. In tempore illo venit merino de illa infante dña Urraca et accepit ipsa pignora et missit illa in palatio de illa Infante in villa Izinaz; et fuimus post illa et rumpimus villa et palatio et bibimus illo vino quantum potuimus, et illud quod non potuimus bibere dedimus de manu per terra; et venit illa infante cum querimonia ad illo rege suo germano, et confirmavit nostro foro. Et venerunt homines de villa Silos et levaverunt nostra pignora; et fuimus post illa; et misserunt se cum in palatio de Sebastiano Petrez, et dirrumpimus illo palatio, et occidimus uno homine nomine Armentero, et bibimus illo vino et adduximus nostra pignora; hoc factum fuit cum domno Cite de Ferrera. Et alia vice fuimus cum Salvator Mudarra post uno pedrero ad Melgarejo, et abscondit se in palatio de Gustio Rodriguez, et fregimus illo palatio, suo filio ibi stante, et reperiamus illum et adduximus illos petreros ad illa ponte de Fitero et fecimus illos saltum facere in aqua et interfecti sunt ibi. Alice vice fuimus ad Fitero cum Alvaro Cosides propter nostra pignora et traximus illa de monasterio sancti Emiliani; et alia vice fuimus cum eo ad Rivela post nostra pignora, et fregimus illa villa. et illos palatios de illo Comite domno Garsias, et adduximus nostra pignora per forga. Et alia vice fuimus cum ipso a Balbona, et fregimus illa villa et illos palatios de illa Comitissa domna Maria, et traximus nostra pignora per força, et bibimus Illo vino qui invenimus. Et fuimus post nostro ganato ad Villa Veia, et rumpimus illos palatios de Cobarruvias, et adduximus nostra pignora. Et todas estas fazañas fueron faralladas das ante Reges, et Comites, et fuerunt authorizadas. Et ego Alphonsus imperator a.udio istos foros et confirmo; et dabo adhuc alium bonum forum pro remedio anime mee et animarum parentum meorum et omnium fidelium defunctorum, sic dabo et firmo.

[20] Ut de totas calumnias que contigerunt de Castro sive de homicidio sive de livores non pectent homines de Castro nisi illo medio.

[21] Et dono terminos de Villa Veia et Villa Silos et Villa Ajos et Valdemoro et Valanquera et sancti Cucufati, ut qui cum homicidio fugerint aut qui mulier rapuerit aut aliqua inimicitia fregerit, ut nullus sit ausus past illum mittere se in istos supradictos terminos; et si aliquis fecerit, persolvat ad parte de Rex mille solidos. Et ego rex Alphonsus, una cum uxore mea regina Elisabeth, de aures de gente audivimus, et manu nostra roboravimus cum aliis testibus: Comes Garsias testis; Episcopus Burgensis ecclesie testis; Comes Gomez testis.

Mortuo rex Alphonsus, venit alius rex Alphonsus de Aragon et accepit sibi uxorem domna Urraca, filia rege Alphonsi, et confirmavit ambos nostros forces; et levaverunt se varones de Castro cum tota illa Alfoz ad illa morte de rege Alphonso super illos judeos de Castriello, et de illis occiderunt et de illis captivaverunt, et totos Illos predaverunt; et illo rege Aldephonso cum illa domna Urraca regina confirmaverunt nostro foro et fecerunt scriptum istum, ut nullus sit sublevatus amplius ista calumnia, sed de hodie in antea qui illum occiderit, pectet per illum sicut per christianum, et illos libores similiter homo villano. Et ego rex Aldephonsus mando et concedo pro amore Det ut populent Castro de qualecumque locum ibi venerit, accipiant illos cum tale foro, quale habeant illos de Castro. Et ego rex Aldephonsus hoc scriptum feci et legentem audivi, et de manu mea roboravi cum allis testibus: Stephanus Epus. Jaen Sedis testis, Ennego Semenonis testis, Fortunio Cesal testis, Oriolo Gaxsia testis.

Et nos varones de Castro Xeriz habemus foros istos, quos resonat carts hac, et fuerunt barallatos ante Reges et fuerunt authorizatos. Et debent venire in nostro apellido tota illa Alfoz; et una vice noluerunt venire de Melgar ad Melgar, et plegamus nos totas et fuimus ad illos et fregimus illas villas, et venerunt ad nos.

[22] Et varones de Castro non dant portazgo ni montazgo in tota terra de illo rege; et non de fidiatos sine rem.

[23] Curatore de suas filias, sive bonas sive malas, non respondeant ad merinos vel saiones, sed ad suas gentes.

Mortua illa regina Urraca, venit filius eius Alphonsus, qui regnavit pro eo et obsedit Castro Xeriz et cepit eum et spoliavit Castro de Aragon, sicut spoliavit Xptus. infernum de peccatoribus, et traxit populum totum de captivitate et authorizavit totas istos foros.

Ego rex Alphonsus qui liberavi Castrum de manu Aragoniensium, audio supradictos foros et corroboro illos totas et dono vobis alium forum.

[24] Et habeatis placidum cum hominibus de fora terra en Valunquera et in Sancti Cucufati et villa Silos et villa de Ajos et Valdemoro, et non transeant supradictos terminos.

[25] Et de illo die quo mater mea Aragonensium usque traxi vos inde, quidquid male egistis contra me vel meos homines, totum sit absolutum.

[26] Et quando fuerint milites de Castro in mea corte, habeant suam rationem de expensa, sicut et adios meus milites.

[27] Et populent collacios in mea hereditate, sicut et in sua.

Ed. De Manuel Rodríguez, M: Memorias de San Fernando, p. 414-418.

Texto en castellano

En el nombre de la santa e indivisa Trinidad, esto es, Padre, e Hijo y Espíritu Santo, un solo señor omnipresente, creador de todas las criaturas del que proceden todas las cosas, en el que están todos, por el cual han sido hechos todos. A Él la gloria y el imperio por los siglos de los siglos. Amén.

Yo García Fernández. Conde por la gracia de Dios, y Emperador de Castilla, a una con mi esposa Ava, Condesa, para remedio de mi alma, de las almas de mis padres y de todos los fieles difuntos, dicto esta escritura de libertad e ingenuidad para vosotros, mis fidelísimos varones de Castrojeriz, que es del tenor siguiente:

[1] Damos buenos fueros a aquellos que fueron caballeros y los elevamos a infanzones, anteponiéndoles a los infanzones que sean de fuera de Castrojeriz

[2] y les autorizamos a poblar sus heredades con forasteros y hombres libres y respétenlos estos como infanzones,

[3] pudiendo ser desheredados los colonos si resultan traidores.

[4] Y gozarán los caballeros de Castrojeriz el mismo fuero en sus heredades que en sus casas de la villa.

[5] si alguien matase a un caballero de Castrojeriz peche 500 sueldos.

[6] y expúrguese del homicidio con doce testigos

[7] y no paguen ni anubda ni mañería.

[8] El caballero de Castrojeriz que no tenga préstamo que no acuda al fonsado, si el merino no le asigna soldada y tengan (los caballeros) señor que les señale un beneficio.

[9] Y si ocurre un homicidio en Castrojeriz, causado por caballero, pague el culpable 100 sueldos, tantos por un caballero como por uno de a pie.

[10] Y los clérigos tengan el mismo fuero que los caballeros.

[11] Y a los peones concedemos fuero y los anteponemos a los caballeros villanos de fuera de Castrojeriz

[12] y otorgamos que no se les pueda imponer ninguna serna ni vereda, excepto un solo día en el barbecho y otro en el sembrado, otro en podar y en acarrear cada uno un carro de mies.

[13] Y a los vecinos de Castrojeriz no paguen portazgo, ni montazgo en nuestros dominios

[14] y no se les exija mañería, fonsadera, ni ninguna vereda.

[15] Si el Conde llamare a fonsado, de cada tres peones vaya uno y de los otros dos uno preste su asno, quedando libres los dos.

[16] Y si los vecinos de Castrojeriz matasen a un judío pechen como por un cristiano y las afrentas se compensarán como entre hombres de las villas. Se hizo esta carta el señalado día octavo de los idus de marzo, en la Era mil doce (8 de marzo de 974), imperando en Castilla el Conde García y Ava, la Condesa, su mujer. La oímos con nuestros oídos y la firmamos con nuestras manos juntamente con otros testigos. Sancho nuestro hijo, testigo. Pelayo, obispo, testigo. Urraca, nuestra hija, testigo. Diego, testigo. Anaya Sonaz, testigo.

[17] Y ninguno de los gobernantes, hijos o nietos nuestros, se atreva a romper este pacto, sino que la escritura permanezca firme. Y si alguno quisiere romper o violar esta escritura sea separado de Dios y vaya al infierno más hondo con Datán y con Judas, el traidor que entregó a Cristo Redentor. Y decimos y confirmamos, yo el Conde García y Ava la Condesa, que si entre nosotros y los de Castrojeriz hubiese alguna caloña, la compondremos entre nosotros y ellos. Y si algún hombre dijese algún falso testimonio y le fuese probado sea castigado con el concejo de Castrojeriz y cuando hubiese investigación júzguese por el propio fuero.

Traducción por Fray Valentín de la Cruz, ocd.

Te puede interesar

Dejar un comentario

Este sitio usa Akismet para reducir el spam. Aprende cómo se procesan los datos de tus comentarios.